De risico-evaluatie als onderdeel van de
risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)
De risico-evaluatie is onderdeel van de risico-inventarisatie
en -evaluatie (RI&E). De RI&E is een centraal onderdeel van de
arbo- beleidscyclus. Met de RI&E wordt namelijk
- inzicht verkregen in de aanwezige knelpunten en
risico’s voor werknemers op arbo-gebied (veiligheid,
gezondheid en welzijn).
- maatregelen geformuleerd om de risico's op te lossen of te
beheersen, resulterend in een plan van aanpak voor het bedrijf;
- criteria geformuleerd voor de inhoud en de opzet van:
- het verzuimbeleid;
- het reïntegratiebeleid;
- voorlichting en onderricht aan werknemers;
- ondersteuning door (arbo-)deskundigen;
- opzet van de bedrijfshulpverlening;
- frequentie van het periodiek arbeidgezondsheidkundig
onderzoek (PAGO).
De RI&E komt in vijf stappen tot stand. De evaluatie vormt de
derde stap:
- Het in kaart brengen van gevaren en risico’s op basis
van actuele inzichten en aan de hand van checklists en analyses
van knelpunten.
- De tweede stap is aandacht voor speciale risicogroepen
(categorieën personeel die gezondheidschade kunnen
oplopen)
- Een evaluatie (weging) van de zwaarte van de risico’s
die uit de inventarisatie naar voren komen.
- In de vierde stap wordt op een rijtje gezet wat er al gebeurt
om de risico’s in te perken of te voorkomen, en in welke
mate de onderneming gevaren in de hand heeft.
- In de vijfde stap wordt bekeken welke verdere actie’s
mogelijk zijn om de risico's in de hand te houden of weg te
nemen.
De risico-evaluatie nader bekeken
Definitie
De risico-evaluatie is een weging van de zwaarte van de risico's
van de arbeidsomstandigheden die uit de risico-inventarisatie
naar voren komen. Dat wil zeggen: vaststelling van de kans dat
een bepaalde gevaarlijke situatie leidt tot een ongeval
(incident) met meer of minder ernstige gevolgen. Of kortweg:
Risico = Kans x Gevolg
Wanneer beide factoren - kans en de ernst van een gevolg - in
een getal worden uitgedrukt dan is het risico van een bepaalde
situatie uit te drukken in een getal. Dat getal geeft dan
uitdrukking aan de zwaarte van het risico. Deze kwantificering
maakt een prioriteitstelling mogelijk bij het oplossen ervan.
Zonder de risico-evaluatie is het niet mogelijk om de juiste
prioriteiten in het plan van aanpak vast te stellen.
In de risico-evaluatie moeten actuele inzichten zijn verwerkt
op het terrein van veiligheid, gezondheid en welzijn. Er moet
verder aandacht zijn voor bedrijfsongevallen en beroepsziekten.
En informatie moet worden verwerkt over arbeidsgebonden verzuim
en het verzuimbeleid.
De gevolgen
Bij de taxatie van de ernst van gevolgen van een incident gaat
het om de meest waarschijnlijke gevolgen. Deze staan los van de
kans dat een incident optreedt: het gaat om de omvang en aard van
het effect dat een incident waarschijnlijk op zijn omgeving zal
hebben. Daarover kan men makkelijk van mening verschillen. Het is
daarom nodig om deze waarschijnlijkheid zoveel mogelijk te
baseren op ervaringsgegevens. Bij nieuwe technieken en nieuwe
situaties zijn die niet altijd voorhanden. Wanneer geen
ervaringsgegevens beschikbaar zijn probeert men vaak om de
minimum en maximum omvang van de gevolgen te schatten.
Meestal deelt men de gevolgen in naar gevolgen voor de mens en
gevolgen voor het milieu (in brede zin). De menselijke gevolgen
vallen weer uiteen in gezondheidschade en materiële schade.
Bij arbeidsomstandigheden gaat het om gevolgen voor de mens
(werknemers). Bij milieurisico’s gaat het om de gevolgen
van een incident voor de natuurlijke omgeving.
De gevolgen zijn te kwantificeren door ze onder te brengen in
een schaal (van klein naar groot) en daaraan een waarde te
verbinden. In de tabel hieronder van 1 tot en met 10.
Het meest waarschijnlijke gevolg
|
1 2
3 |
4 5
6 |
7 8
9 |
10 |
menselijk
leed/
schade |
ongeval
zonder verzuim/
geringe schade |
ongeval
met verzuim/
grote schade |
invaliditeit/
zeer grote schade |
dood |
| milieu |
overlast |
aantasting |
ernstige
aantasting |
ramp |
Andere indelingen zijn mogelijk. Een indeling is vooral bepaald
door de maximaal mogelijke omvang van het effect van een bepaalt
type incident. Een andere indeling is bijvoorbeeld:
- licht letsel (maximaal EHBO) of onwel bevinden;
- blijvend letsel aan één of meerder personen
(ernstige ziekte, invaliditeit, burnout, functieverlies van
zintuigen of organen, arbeidsongeschiktheid);
- dood van maximaal één persoon;
- meerdere doden;
De kans
De kans dat bij bepaalde arbeidsomstandigheden een incident
optreedt is te kwantificeren in een waarde (getal) door het uit
te drukken in een frequentie (het aantal malen dat een incident
voorkomt in een bepaalde tijdsperiode). Bijvoorbeeld zoals in
onderstaande tabel. Elk type incident heeft zijn eigen
frequentie-reikwijdte die de omvang van de kans bepaalt. Dit
staat los van de gevolgen maar heeft vooral te maken met de stand
van de techniek in combinatie met allerlei omstandigheden waarin
deze techniek functioneert.
Kans op een incident
| Kans |
frequentie |
waarde |
hele
kleine kans
kleine kans
matige kans
gerede kans
grote kans |
> 10
jaar
2 - 10 jaar
0.5 - 2 jaar
1 mnd - 0.5 jaar
< 1 mnd |
1
2
3
4
5 |
De indeling van risico’s in prioriteitsklassen
Het risico van arbeidsomstandigheden is te kwantificeren en in
klassen in te delen door de waarde van het gevolg te
vermenigvuldigen met de waarde van de kans. Verschillende
risico’s kunnen op basis van hun waarde met elkaar
vergeleken worden en in klassen worden ingedeeld. Voorwaarde
daarbij is wel dat op alle vergeleken situaties dezelfde
risico-kwantificerings- en indelingsmethode is toegepast.
De gekwantificeerde risico’s zijn in te delen in
prioriteitsklassen. Aan elke klasse is een termijn gekoppeld
waarbinnen de arbo-situatie die in die klasse valt wordt
opgelost.
Voorbeeld van prioriteitsklassen
| Risico |
Prioriteit |
Termijn
maatregelen |
R > 18
18 > R < 10
10 > R < 2
R < 2 |
klasse I
klasse II
klasse III
klasse IV |
Acuut
Binnen 1 maand
Binnen 1 jaar
Behoeft aandacht |
Door koppeling van de concrete arbeidsomstandigheden waarvan de
risico’s zijn geïnventariseerd aan de
prioriteitsklassen komt een prioriteitenlijst tot stand.
Dit is niet het Plan van aanpak, maar een belangrijke stap op weg
naar het Plan van aanpak. Voordat er een Plan van aanpak is,
dient namelijk ook nog op een rijtje te worden gezet wat
wettelijke normen zijn en wat de wensen van de werknemers zijn.
Verder moet worden bekeken wat er al gebeurt om de risico’s
in te perken of te voorkomen, en in welke mate de onderneming
gevaren in de hand heeft. Vervolgens wordt bekeken welke
maatregelen mogelijk zijn om de risico's in de hand te houden of
weg te nemen en hoeveel die kosten. In het Plan van aanpak zijn
dus veel meer factoren meegenomen dan in de prioriteitenlijst.
De rol van de
OR/VGW(M)-commissie
De werkgever moet de resultaten van de RI&E en dus ook van de
risico-evaluatie op schrift stellen. Het is uw taak als OR of
VGW(M)-commissie om het conceptrapport over de resultaten te
toetsen. Namelijk of de risico-evaluatie op een goede manier is
gebeurd. Of de methoden juist zijn toegepast en alle belangrijke
risico’s zijn meegenomen; of de risico’s juist zijn
getaxeerd en in de juiste schade klassen zijn ingedeeld.
Wanneer een externe instantie de evaluatie heeft gemaakt en u
wilt bijvoorbeeld weten of de risico’s goed zijn getaxeerd,
dan kunt u daar vaak alleen achter komen door raadpleging van uw
achterban en het uitvoeren van een eigen risico-evaluatie.
U kunt uw instemming aan de evaluatie onthouden wanneer u tot
de slotsom komt dat deze tekort schiet. U kunt in dat geval om
aanvullingen in de evaluatie vragen of wijzigingen voorstellen.
Pas nadat er instemming over de RI&E is, kan uw bestuurder een
definitief plan van aanpak opstellen en aan u ter instemming
voorleggen.
Zie voor meer informatie:
